قرارداد‌ هوشمند (smart contract) ارزهای دیجیتال به زبان ساده

بیت‌ کوین به‌عنوان اولین کریپتوکارنسی بازار ارز دیجیتال طراحی شد و سایر پروژه‌ها از روی آن الگو‌برداری کردند. علاوه بر این سرعت ایجاد رمز ارز‌های نو بسیار زیاد بود و هزینه کمتری داشت. هرچه میزان مقیاس‌پذیری این پروژه‌ها افزایش پیدا می‌کرد، امنیت آن نیز کمتر می‌شد. همچنین باتوجه‌به پیشرفت‌های زیاد تکنولوژی ایده‌های جدیدی بر روی آن‌ها ارائه نمی‌شد. در نتیجه هیچ‌کدام از این رمز ارز‌ها تاکنون نتوانسته‌اند جایگاه بیت‌ کوین را به دست آورند.

علاوه بر این بلاکچین اتریوم به دنبال ایجاد یک آپشن و تکنولوژی جدید در بستر خود بود تا با سایر پروژه‌ها تفاوت داشته باشد. به همین دلیل مفهوم قرارداد هوشمند را بیان کرد که در کنار امور مالی، می‌توانست در غیرمتمرکز کردن سایر حوزه‌های زندگی انسان نقش داشته باشد.

قرارداد هوشمند چیست؟

پس از اینکه ساتوشی ناکاموتو شبکه ارز دیجیتال بیت‌ کوین را ایجاد کرد، برای غیرمتمرکز کردن فعالیت‌های مالی از طریق رمز ارز‌ها قدم بزرگی برداشت. چراکه با وجود امور مالی غیرمتمرکز امکان مدیریت پول یا ایجاد آن از دست دولت‌ها خارج شد و فعالیت‌های بانکداری حالت غیرمتمرکز و بدون واسطه به خود گرفتند و در هنگام انجام معاملات فقط دو طرف معامله از آن اطلاع پیدا می‌کنند.

البته فرایند غیرمتمرکز شدن فقط برای انجام پرداخت‌های بین‌المللی و ذخیره ارزش مناسب است و در سایر فعالیت‌های انسانی کاربردی ندارد. پس از آن بلاکچین اتریوم با مفهوم قرارداد‌های هوشمند به دنبال غیرمتمرکز کردن فعالیت‌های انسانی بود.

به زبان ساده قرارداد هوشمند یا smart contract همان برنامه کامپیوتری است که در بلاکچین ذخیره‌سازی شده و هر بار که کاربران بخواهند به‌صورت اتوماتیک اجرا می‌شود‌. این قرارداد‌ها همانند نمونه‌های سنتی هستند که اگر شرایط آن‌ها نهایی شود قابلیت اجراشدن دارند.

قرارداد‌های سنتی در نهاد‌های مرکزی و با نظارت آن‌ها قابل‌اجرا هستند‌. درحالی‌که قرارداد‌های هوشمند از طریق برنامه‌نویسی ایجاد شده‌اند و قابلیت اجرای خودکار دارند.

ساختار فنی قرارداد هوشمند

پلتفرم‌هایی که در حوزه ساخت Smart Contract فعالیت می‌کنند با استفاده از ماشین‌های مجازی می‌توانند زمینه اجرایی‌شدن آن را فراهم کنند. ماشین مجازی برای اولین‌بار توسط اتریوم برای اجرا کردن قرارداد‌ها به کار گرفته شده است و مجموعه پروتکل‌های تعریف شده برای شبکه را شامل می‌شود. هر قرارداد ثبت شده در این پلتفرم‌ها به‌عنوان حساب کاربری است و با استفاده از آن می‌توان به نقل‌ و انتقال رمز ارز‌ها پرداخت.

حساب کاربری معمولی یک کلید خصوصی دارد و کاربر می‌تواند از طریق دسترسی به این کلید دارایی‌ها را در آن انتقال دهد. اما Smart contract کلید خصوصی ندارد و پس از انجام کدنویسی از طریق یک تراکنش به شبکه افزوده می‌شود.

زمانی که Smart Contract به شبکه Deploy اضافه می‌شود، یک هزینه گس دارد. این قرارداد‌ها از طریق زبان‌های برنامه‌نویسی خاصی طراحی می‌شوند. کاربران در هر جای دنیا می‌توانند Contract موردنظر خود را کد‌نویسی کنند و به پلتفرم‌های مخصوص اضافه کنند. هر پلتفرم نیز از زبان خاص خود برخوردار است که قبل از شروع کدنویسی باید بررسی شود.

مزایای smart contract

قرارداد‌های هوشمند برای کاربران ارز‌های دیجیتال قابلیت‌ها و مزایای خاصی دارند؛ از جمله:

• اجرای خودکار
  

  زمانی که شرایط موجود در قرارداد هوشمند نهایی شود، قابلیت اجرای خودکار خواهد داشت و این اصلی‌ترین مزیت Smart Contract است. 

• خروجی قابل پیش‌بینی
  

  قرارداد‌های سنتی از نظرات انسان‌ها تأثیر می‌پذیرند و هر فرد می‌تواند از دید خود آن‌ها را قضاوت کند. اما قرارداد‌های هوشمند تفسیر‌های چندگانه را رد می‌کنند و خروجی آن‌ها برای تمام کاربران قابل پیش‌بینی است. درواقع داده‌های یکسان در این شبکه عملکرد یکسانی دارند و به‌راحتی پیش‌بینی می‌شوند.

• شفافیت و ردیابی اطلاعات
  

  این قرارداد‌ها بر روی بلاکچین‌های عمومی اجرا می‌شوند و اطلاعات تراکنش در آن‌ها به‌صورت عمومی پخش می‌شود. در نتیجه کاربر می‌تواند درستی تراکنش‌های انجام شده را بسنجد. از طریق اطلاعات موجود در این Contract می‌توان شرایط پلتفرم‌های مختلف را برای درک درست بازار تحلیل کرد و از آن‌ها برای سرمایه‌گذاری استفاده کرد.

• امنیت حریم خصوصی کاربران
  

  کاربران در انجام این قرارداد‌ها اطلاعات هویتی خود را در اختیار کسی قرار نمی‌دهند و فقط یک آدرس که دارای تعدادی حروف و اعداد است، در فضای بلاکچین منتشر می‌شود. استفاده از این قرارداد‌ها برای افراد در سراسر دنیا فراهم شده و نیازی به انجام احراز هویت ندارد. در نتیجه حریم خصوصی کاربران حفظ می‌شود.

معایب قرارداد هوشمند چیست؟

در کنار مزایای گفته شده، این قرارداد‌ها دارای برخی معایب نیز هستند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• مشکلات امنیتی
  

  یک عیب اساسی قرارداد‌های هوشمند مشکلات امنیتی آن است. Smart contract توسط برنامه‌نویس‌ها ایجاد و طراحی می‌شود؛ بنابراین وجود هر نوع خطا در آن می‌تواند شرایط نفوذ هکر‌ها را به توکن‌ها فراهم کند. وجود توکن‌های ارز در داخل این Contract می‌تواند سرمایه کاربران را تهدید کند.

• مشکلات قانون‌گذاری در قرارداد‌ها
  

  بسیاری از قرارداد‌های هوشمند کاربردی هستند و دولت و نهاد‌های قانون‌گذار باید از آن حمایت کنند‌. اما دولت‌ها استفاده از این پروژه‌ها را به دلیل امکان فرار مالیاتی و فراهم بودن شرایط پول‌شویی در آن‌ها ممنوع کرده‌اند‌. در نتیجه استفاده از این قرارداد‌ها ریسک زیادی دارد. 

کاربرد‌های قرارداد هوشمند چیست؟

در کنار مزایا و معایب معرفی شده، قرارداد‌های هوشمند دارای کاربرد‌های خاصی هستند. درواقع مهم‌ترین بخش SmartContract کاربرد‌های آن است.

1. ایجاد ارز دیجیتال در قرارداد هوشمند

قبل از اینکه Smart contract وجود داشته باشد، ایجاد رمز ارز نیاز به بلاکچین مجزا و فعالیت زیاد در آن داشت. علاوه بر این وجود بلاکچین مجزا تکنولوژی سطح بالایی می‌خواهد و کاربران زیادی باید در آن فعالیت کنند که این فرایند سخت و هزینه‌بر است.

طراحی smart contract یک انقلاب در توسعه پروژه‌ها و ساخت رمز ارز‌های جدید بود. چراکه رمز ارز‌های جدید در داخل contract تعریف می‌شوند و کاربرد اطلاعات اقتصادی آن‌ها مشخص می‌شود. در نتیجه تعداد ارز‌های دیجیتال با سرعت رشد می‌کند. هر ارز دیجیتالی که در بستر قرارداد‌های هوشمند ایجاد شود، همان توکن است.

2. پروژه اوراکل در قرارداد‌های هوشمند

اوراکل‌ها بین دنیای فیزیکی و دنیای بلاکچین ارتباط برقرار می‌کنند. همچنین می‌توانند اطلاعات جمع‌آوری شده را به قرارداد‌های هوشمند دیگر انتقال دهند. درواقع وجود اوراکل برای ایجاد انواع پروژه‌های ارز دیجیتال بسیار مهم است.

3. پروژه‌های دیفای در قرارداد هوشمند

یکی دیگر از کاربرد‌های اساسی smart contract فعالیت آن در امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای است. از طریق قرارداد هوشمند می‌توان امور مالی غیرمتمرکز را گسترش داد و شرایط ایجاد استیبل‌ کوین‌های غیرمتمرکز را فراهم کرد. استیبل‌کوین‌ها طرف‌داران زیادی دارند و به دلیل بدون واسطه بودن می‌توانند امنیت سرمایه کاربران را در مقابل دخالت دولت‌ها حفظ کنند.

4. توکن غیرقابل‌معاوضه در قرارداد‌های هوشمند

ساخت توکن غیرقابل‌معاوضه یا NFT از طریق قرارداد‌های هوشمند امکان‌پذیر است. توکن‌های قابل معاوضه یا مثلی دارای ارزش یکسان هستند؛ اما توکن‌های غیرقابل‌معاوضه منحصر‌به‌فرد هستند و ارزش‌های متفاوتی دارند. از کاربرد‌های توکن‌های غیرمثلی می‌توان به ثبت آثار هنری در بلاکچین و خرید و فروش مالکیت آن‌ها اشاره کرد.

5.ثبت اطلاعات در smart contract

برای قرارداد‌های هوشمند برخی از کاربرد‌ها تعریف شده‌اند که برای استفاده در حوزه‌های بهداشت و درمان، زنجیره تأمین ثبت اطلاعات و ردیابی یا حفظ امنیت مناسب هستند. به طور مثال می‌توان اطلاعات مربوط به تاریخ، مکان و زمان تولید یک کالا را صحت‌سنجی کرد.

با وجود قابلیت قرارداد هوشمند نهاد‌های واسطه از بین می‌روند و امکان تقلب یا دست‌کاری اطلاعات وجود نخواهد داشت. همچنین می‌توان اطلاعات مربوط به سلامتی یا تاریخچه بیماری‌های کاربران را در این قرارداد‌ها ذخیره کرد و از این طریق Smart contract در نظر دارد ابعاد غیرمالی زندگی انسان را پوشش دهد.

نتیجه‌گیری

یکی از جدیدترین تکنولوژی‌های معرفی شده در فضای ارز دیجیتال پس از بیت‌کوین، قرارداد هوشمند است. Smart contract در تعریف شرایط قرارداد‌های مختلف و ایجاد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز به کار می‌رود.

این قرارداد‌ها از طریق کد‌های برنامه‌نویسی ایجاد می‌شوند و با استفاده از تراکنش‌های خاص به بستر بلاکچین اضافه می‌شوند. پس از اضافه‌شدن contract دیگر امکان حذف آن از بلاکچین وجود ندارد و کاربران می‌توانند با استفاده از کیف پول به آن‌ها دسترسی داشته باشند. آشنایی با ویژگی‌های این قرارداد‌ها برای کاربران ارز‌های دیجیتال ضروری است.

صرافی ارز دیجیتال اکسیر امکان استفاده از استاندارد‌های مختلف و نقش‌های این توکن را برای کاربران خود فراهم کرده است. اکسیر اولین صرافی ایرانی است که ایمنی بسیار زیادی دارد و از اطلاعات دانش‌بنیان برای ساخت آن استفاده شده است. کاربران فعال در این صرافی از کیف پول ارز دیجیتال اختصاصی برخوردار هستند که می‌توانند توکن‌های خریداری شده را در آن نگهداری کنند.